Ας ξεκινήσουμε με μία βασική ερώτηση… Τι είμαι;;;
Μία πρώτη απάντηση είναι οτι είμαι ένα σώμα που αποτελείται από κοκάλινο σκελετό, δέρμα, μύες, λίπος και όργανα. Για να είναι όμως λειτουργικό αυτό το υλικό σύστημα υπάρχει και κάτι πέρα από αυτά που το τροφοδοτεί για να μπορεί να λειτουργήσει, όπως είναι το ηλεκτρικό ρεύμα για μία συσκευή. Την ώρα που δίνω αυτή την απάντηση σκέφτομαι πως για να καταλήξω σε αυτό το συμπέρασμα, σκέφτομαι πως είμαι ένα σύνολο από όλα αυτά. Αυτό με κάνει να νιώθω κάτι. Επομένως πέρα από την υλική μου υπόσταση κι ένα είδος ζωτικής – κινητικής ενέργειας, υπάρχει και κάτι ακόμα. Είναι η σκέψη μου, είναι τα συναισθήματά μου. Υπάρχει επίσης και κάτι άλλο μέσα μου που με κάνει να κρίνω, να διακρίνω, να διαισθάνομαι. Καταλήγουμε επομένως στο συμπέρασμα ότι είμαστε κάτι πολύ παραπάνω από ένα σύνολο υλικών στοιχείων. Είμαστε πολυδιάστατα όντα που αποτελούνται από πολλά διαφορετικά επίπεδα, τα οποία αλληλεπιδρούν και τροφοδοτούν το ένα άλλο.

Στο πλαίσιο της γιόγκα, η δομή του ανθρώπου μπορεί να διαιρεθεί σε πέντε στρώματα – επίπεδα που περιβάλλουν τον Atman (ανώτερο – εσωτερικό εαυτό – ο παρατηρητής της συνείδησης). Τα πέντε αυτά επίπεδα είναι σαν πέντε ομόκεντροι κύκλοι γύρω από τον Atman (τον ανώτερο πραγματικό μας εαυτό). Καλούνται θήκες της ύπαρξής μας ή Koshas στα σανσκριτικά. Τα πέντε Koshas, ή σώματα ή περιβλήματα που περιγράφονται στην Τaittriya Upanisad από το πιο χονδροειδές στο πιο λεπτοφυές είναι:

Το Υλικό Σώμα – Annamaya kosha: Αποτελείται από τα 5 στοιχεία της φύσης (γη, νερό, φωτιά, αέρας, αιθέρας). Τροφοδοτείται και συντηρείται με την τροφή που τρώμε. Μέσα από αυτή τη θήκη ο άνθρωπος μπορεί να ορίσει τον εαυτό του ως υλικό σώμα, ως κάτι απτό. Η σωματική πρακτική (asanas), οι τεχνικές αναπνοής (pranayama) και η σωστή διατροφή συντηρούν αυτό το φυσικό σώμα για να νιώθουμε καλά μέσα σ’αυτό. Δεν είμαστε όμως μόνο ένα φυσικό σώμα, δηλαδή ένα σύνολο από κόκκαλα, μύες, δέρμα και λίπος. Για να λειτουργήσει αυτό το υλικό σώμα σε όλα του τα επίπεδα χρειάζεται ενέργεια.

Το Βιοενεργειακό Σώμα – Pranamaya kosha: Αποτελείται από prana, τη ζωτική ενέργεια που βάζει σε λειτουργία και κρατά μαζί το σώμα και το νου. Τροφοδοτείται κι επηρεάζεται από την prana που απορροφάται μέσω της αναπνοής (κυρίως), της τροφής, των αισθητηριακών εμπειριών και της γενικότερης κοσμικής ενέργειας. Στο φυσικό σώμα αντανακλάται μέσω του αναπνευστικού και του κυκλοφορικού συστήματος. Εντοπίζεται στο σύνολο του οργανισμού. Οι τεχνικές αναπνοής (pranayama) βοηθούν στη σωστή απορρόφηση, διατήρηση, διοχέτευση και ροή αυτής της ενέργειας. Όσο υπάρχει η prana η ζωή συνεχίζεται. Το βιοενεργειακό σώμα είναι γνωστό και ως αύρα.

Το Νοητικό – συναισθηματικό Σώμα – Manomaya kosha: Ο νους μαζί με τα πέντε αισθητήρια όργανα. Αποτελείται από τον σκεπτόμενο νου (και τις γνώσεις που έχουμε αποκτήσει μέσω της εκπαίδευσης και των εμπειριών μας), τη νοοτροπία μας, τα συναισθήματα, τα πάθη και τις παρορμήσεις μας. Κάθε σκέψη που κάνουμε και κάθε συναίσθημα που βιώνουμε επηρεάζει τη ροή της ενέργειάς μας. Αυτή με τη σειρά της επηρεάζει και το σώμα μας. Στο φυσικό σώμα αντανακλάται μέσα από το νευρικό σύστημα και τις αισθήσεις.

Το Πνευματικό Σώμα – Vijnanamaya kosha: Η διάνοια. Είναι η έδρα της εσωτερικής μας γνώσης και σοφίας. Κρίνει, αναλύει και διακρίνει. Είναι αυτή η πτυχή της ύπαρξής μας που μας δίνει εκείνη την εσωτερική, διαισθητική γνώση που είναι πέρα από τις διεργασίες του μυαλού και που γνωρίζει τη ζωή σ’ένα βαθύτερο επίπεδο. Σε φυσικό επίπεδο αντανακλάται μέσω του εγκεφάλου. Μέσω της σωματικής πρακτικής (αποβάλλοντας τις σωματικές εντάσεις), των τεχνικών αναπνοής (της διαχείρησης και σωστής διοχέτευσης της ενέργειας) και του διαλογισμού (μέσω της απόσυρσης των αισθήσεων, της εστίασης και της συνεχούς και αδιάκοπης ροής του νου), το μυαλό σταματά από τις περιττές σκέψεις, αδειάζει από τα περιττά στοιχεία και μπορεί να ακούσει αυτή την εσώτερη φωνή.

Το Σώμα της Ευδαιμονίας – Anandamaya kosha: Σε βαθύ ύπνο, οταν το μυαλό και οι αισθήσεις σταματούν να λειτουργούν, εξακολουθεί να στέκεται ανάμεσα στον πεπερασμένο κόσμο και τον εαυτό. Είναι το πιο εσωτερικό απ όλα τα υπόλοιπα. Κατά το βαθύ ύπνο έχει τον πλήρη έλεγχο, ενώ στις υπόλοιπες φάσεις , της εγρήγορσης και του ονείρου, συμμετέχει μόνο κατά ένα μέρος. Το περίβλημα αυτό είναι αντανάκλαση του ανώτερου εσωτερικού εαυτού μας (Atman), o οποίος είναι η Αλήθεια, η ομορφιά και η απόλυτη ευδαιμονία. Όταν λέμε ευδαιμονία δεν εννοούμε το συναίσθημα της στιγμιαίας χαράς και της ευχαρίστησης αλλά μια γενικότερη κατάσταση ύπαρξης. Μια κατάσταση ολοκλήρωσης, πληρότητας κι ευτυχίας που δεν επηρεάζεται από εξωτερικές συνθήκες.